Fort Boekoe was in de achttiende eeuw het hoofdkwartier en verdedigingsfort van de marrons. Tot slaaf gemaakten ontvluchtten Surinaamse plantages onder leiding van verzetsstrijder Boni. Bekende medestrijders van Boni waren Baron en Jolicoeur. Meer dan twee eeuwen geleden voerden zij vanuit ‘Fort Boekoe’ fel verzet tegen het Nederlandse bewind.
Fort Boekoe stond in het stroomgebied van de Cottica, het kustgebied van Suriname. Diep verscholen in de jungle wisten de vrijgevochten marrons zich bijna onaantastbaar, onsterfelijk en onvindbaar te maken. Totdat deze geheime toegangsweg werd verraden en fort Boekoe na een maandenlange belegering dan toch werd veroverd. Na de Slag om Boekoe in 1772 werd het met de grond gelijk gemaakt. Na zuivering van het gebied werd het eeuwen niet meer door mensen betreden. De nederzetting staat symbool voor strijd tegen slavernij en onderdrukking, maar ook voor kracht. De ‘Memre Boekoe kazerne’ herinnert nog aan deze verzetshaard.
Het fort is verloren gegaan en de vindplaats van Fort Boekoe belandde in de vergetelheid. Totdat stichting Boekoe samen met de huidige lokale bevolking besloot het fort en de omgeving weer terug op de kaart te plaatsen. Zij ontdekten tot hun verrassing dat het fort had gelegen in een natuurlandschap, geheel anders dan men van Suriname gewend is. Op slechts een zucht van de Atlantische oceaan bleek het natuurgebied een verrassende diversiteit te kennen: savannen wisselen zich af met moerasgebied, zand- en schelpritsen, mauritiuspalmen en vaak metershoog gras. Het werd duidelijk waarom Boni en de zijnen zich hier zo veilig voelden en hun fort bouwden. Zij legden het gebied vast met film- en fotocamera en met beelden gemaakt door een drone. Dit alles is gebruikt voor het ontwikkelen van de VR audiotour 'Luku fu Boekoe'.
Fort Boekoe gevonden?
De stichting o.l.v. John Pel heeft bijna dertig jaar diverse expedities in het Boekoegebied uitgevoerd om het fort te localiseren. In de zoekpogingen van Stichting Boekoe die onder leiding van John Pel sinds 1997 werden georganiseerd, volgden de expedities eerst de loop van de Boekoekreek stroomopwaarts. Een nederzetting die in 2004 werd gevonden, bleek na archeologisch onderzoek niet Fort Boekoe te zijn. De nieuwste Map-analyse uitgevoerd door geoloog/kartograaf Hans Erren maakte het aannemelijk dat deze expedities te ver zuidelijk hebben gezocht, en dat een eerdere locatie van het Centraal Bureau Luchtkaartering (CBL) te ver noordelijk gesitueerd was. In 2021 en 2022 zijn door stichting Boekoe opnieuw veldverkenningen uitgevoerd aan de hand van de kaartanalyse van Hans Erren. De veldverkenningen van 2021 en 2022 bereikten de beoogde locaties, toekomstig wetenschappelijk archeologisch onderzoek moet bevestigen of de laatste vindplaats inderdaad de lang verborgen plaats van Fort Boekoe is. Hiervoor is in ieder geval een LiDAR survey nog noodzakelijk.
De mogelijke locatie van Fort Boekoe heeft stichting Boekoe aan de hand van MapAnalyst kunnen traceren, echter van het oorspronkelijke fort zelf is niets meer terug te vinden. Dit sluit aan bij de betekenis van de naam ‘Boekoe’, die volgens de stichter Boni “tot stof vergaan” betekent. Hoewel de locatie is gevonden, is er fysiek niets meer over. Precies zoals Boni voorspelde.
Boekoe in oude en nieuwe kaarten
Dag der Marrons, op zoek naar fort Boekoe | Nationaal Archief
Nieuwe grondboringen in Noordoost Suriname en enkele archeologische vondsten
